تحقیق آزادی بيان از ديدگاه اسلام

فرمت فایل : ورد- word
قابل ویرایش
بخشی از متن :
آزادی همزاد انسان است. پس انسان فطرتاً آزاد است. خداوند او را آزاد آفريده است و هيچ كس نمي تواند اين ويژگی را از او بزدايد. آزادی يك ارزش انسانی است. به همين جهت اعتقاد داريم كه در انسان، آزادی اصالت دارد. چه آزادی عقيده و ....
محدود كردن آزادی يك استثناء است كه نيازمند دليل و توجيه عقلانی و وحيانی مي ‌باشد. بنابراين طبيعی است كه بگوییم تمام اديان آسماني، عهده دار حفظ آزادی انسان بوده‌اند و در برابر به بردگی كشاندن انسان قاطعانه ايستادگی كرده‌اند و فرقی ندارد كه اين به بردگی كشيدن جنبه مادی داشته باشد يا معنوی و امثال ذلك.
اسلام نه تنها به عنوان آخرين دين آسمانی نيز از اين قاعده خارج نيست بلكه هميشه بر آزادی انسان تأكيد كرده و آن را تضمين كرده است و در برابر همه انواع سوء استفاده و به بردگی كشاندن انسان ايستادگی نموده است. امام علی (ع) مي ‌فرمايد: «لاتكن عبد غيرك وقد خلقك الله حراً». عمر بن خطاب خليفه دوم نيز كسانی را كه مردم ديگر را به بردگی مي ‌كشاندند مورد خطاب قرار داد و به ايشان گفت: «تا كی مردم را به بردگی مي ‌كشيد در حالی كه مادرانشان ايشان را آزاد به دنيا آورده‌اند».
يكی از انواع آزادي‌های مورد نظر اسلام، آزادی بيان است. يعنی انسان بتواند آزادانه انديشه ‌ها، اعتقادات، احساسات و عواطف خود را به صورت طبيعی و مرسوم بيان كند. زيرا انسان جامد نيست بلكه موجودی متحرك است و وجود او نياز دارد كه نسبت به پيرامون خود واكنش نشان دهد و مكنونات درونی خود را ابراز نمايد. اسلام – به عنوان يك دين و با صرف نظر از عملكرد بعضی از وابستگان آن – هيچ گاه برای ساكت كردن نَفَس ‌ها و كشتن روح ابداع و ابتكار در مردم كاری صورت نداده است. از اين رو تاريخ اسلامی ما سرشار از ابداع گران عرصه ادب و هنر و موسيقی است. مي ‌بينيم گروههای بسياری بودند كه با آزادی تمام انديشه های مخالف خود را بيان مي ‌نمودند و اسلام هيچ گاه آنان را تحت فشار قرار نداد. بلكه عكس آن ديده مي‌ شود.
قرآن مجيد اشاره مي ‌كند بودند كسانی پيامبر گرامی اسلام(ص) را ساحر و دروغگو و شاعر و كاهن مي ‌گفتند يا در مسأله معاد ترديد مي‌ كردند و در بسياری ديگر از مفاهيم و احكامی اسلامی تشكيك مي‌ نمودند.
ولی ويژگی نظام آزادي‌ ها در اسلام اين است كه ديدگاه خاصّی نسبت به هستی و زندگی دارد، به غيب ايمان دارد و به روز قيامت باورمند است. پس آزادي ‌ها نيز بايد در همين راستا حركت كنند. اسلام ايده «آزادی برای آزاديت» را ترويج و تشويق نمي‌ كند، بلكه اعتقاد دارد كه آزادی بايد در خدمت پيشرفت و تحول و ابداع و حركت تاريخ باشد. پس آزادی بيان نيز بايد در راستای همين نظام بشری باشد با توجه به اين ديدگاه انساني، آزادی بيان يك ارزش اساسی در مجموعه ارزشهای انسانی است ولی شامل همه ارزشهای بشری نمي‌شود. كرامت انسانی و حرمت بشری نيز وجود دارد. خطايی غيرقابل توجيه است اگر تحت عنوان آزادی بيان، كرامت و حرمت انسانهای ديگر را زير پا بگذاريم.
با توجه به آن چه بيان گرديد، دور از انتظار نيست كه آزادی بيان بعضی ضوابط و شرايط و محدوده‌هايی داشته باشد كه مصالح نوعی و عمومی آن را ايجاب مي ‌نمايد. مهمترين اين ضوابط اين است كه آزادی بيان هيچ گاه نبايد به حريم خصوصی افراد وارد شود. تحت عنوان آزادی رسانه ‌ای ورود به اين منطقه برای هيچ ‌كس جايز نيست. نبايد اسرار مردم را بيرون ريخت و آنان را رسوا كرد. ضابطه ديگر به عامل اخلاق مربوط است. يعنی جايز نيست كه آزادی بيان مرزهای اخلاقی جامعه را زير پا بگذارد و جوانان و كودكان و زنان جامعه را دچار فساد و تباهی نمايد. ضابطه ديگر اين است كه آزادی بايد در چارچوب مصالح ملّی و ميهنی حركت كند. هيچ نويسنده يا روزنامه‌نگاری حق ندارد اسرار نظامی كشور خود را فاش كند. اين كار خيانت بزرگی است. همه كشورها در مجازات كردن كسی كه اين كار را انجام دهد، متفق القولند.
آزادي بيان و عقيده از نگاه پيامبر اعظم (ص) :
آزادي در لغت به معناي رهايي ، خلاصي ، قدرت عمل ، انتخاب ، خلاف بندگي و اسارت و اجبار است.
در زبان عربي معادل واژه آزادي ،« اختيار »، « حريت » و « عتق » آمده است . هر چند در زمان هاي گذشته به دليل شيوع بردگي، حريت و عتق در مقابل بردگي به کار مي رفت .
آزادي عقيده و بيان در سيره نبوي :
در يک تقسيم بندي کلي مي توان آزادي را به دو بخش آزادي هاي فردي و آزادي هاي اجتماعي تقسيم نمود.
آزادي عقيده :
مقصود از آزادي عقيده ، آزادي انسان در انتخاب ايده و نظري از ميان نظرات و آراي مختلف در مقولات گوناگون است.
نگاهي به سيره عملي رسول اکرم (ص) در مواجهه با مخالفان ، اصل آزادي انتخاب دين و عدم توسل به زور و اکراه در پذيرش دين را به ما نشان مي دهد. پيامبر به تبعيت از آيات الهي، بنيان جنگ هاي خويش را بر دفاع از کيان اسلام پي ريزي مي کرد و جنگ با کفار به منظور دفع توطئه هاي آنان عليه اسلام بود. شاهد اين ادعا هم ، آزاد گذاشتن مشرکان مکه در جريان فتح آن است.
آزادي بيان :
شکي نيست که دين مبين اسلام در خصوص آزادي بيان نه در گذشته، بلکه در امروز و آينده بشريت نمونه و يکتا خواهد بود. اصولاً در آييني که مي خواهد فراگير و جاودانه باشد اصل توجه به آزادي و کرامت انساني جزء اصول خدشه ناپذير آن است. تنها با نگاهي گذرا در سيره عملي رسول خدا (ص) به خوبي به اين نکته پي مي بريم که آن حضرت به اصحاب خود و حتي مخالفان، آزادي بيان مي داد. در مسائل حکومتي و اجتماعي همچون جنگ، خود از اصحابش مي خواست آزادانه مواضع خود را اظهار کنند و انتقاد کنند. ايشان با آنان مشاوره مي کرد و در مواردي حتي رأی شورا را به رأی خويش ترجيح مي داد که نمونه آن در قضيه جنگ احد رخ داد.
محدوديت هاي آزادي بيان از منظر نبوي :
البته ناگفته نماند که رسول خدا (ص) در خصوص آزادي بيان و عقيده قائل به محدوديت هايي بود. ايشان بر اساس دستورات صريح اسلام ، آن جا که آزادي بيان منجر به فتنه ، تفرقه مسلمين و يا تحريف و بدعت در احکام دين مي شد ، براي آن خط قرمز قائل بودند . همچنين در جايي که حقوق مردم و نيز مصالح اسلام و حکومت اسلامي به مخاطره مي افتاد.